Trochę czasu zeszło ale chciałbym po miesiącu zaprezentować wstępną relację z wyprawy Mazowiecko-Świętokrzyskiego Towarzystwa Ornitologicznego do Armenii. Odbyła się ona w dniach 3-14 września (Tomek Grochowski z Gliwic został 3 dni dłużej) i miała na celu wstępne rozpoznanie awifauny Armenii przez naszą grupę, nawiązania kontaktów z miejscowymi ornitologami i przyrodnikami, wypracowanie gruntu pod realizację projektu wspomożenia wybranej ostoi IBA w kontekście rozwoju turystyki przyrodniczej, poznaniu "problematyki" mewy armeńskiej.

Trochę to trwało zanim ta relacja powstała z kilku powodów – należało głównie obrobić zdjęcia, określić ostatecznie gatunki widzianych ptaków – tu dzięki dla Michała Ciacha za identyfikację świstunek gruzińskich i Jasia Lontkowskiego za sprowadzenie widzianych orlików grubodziobych i orłów stepowych do poziomu A. pomarina.

Mamy jeszcze kilka wątpliwości, które może razem na podstawie zdjęć uda się oznaczyć – np. dziwny trznadel 3 dnia, czy białorzytki. Te ostatnie były istną masakrą i właściwie przyjemność sprawiły nam ładne samce białorzytki rdzawej i białogrzbietej. Natomiast rozpoznawanie młodych rdzawych czy pstrych (ostatecznie nie widzianych) przyprawiało o ból zębów. Łącznie zaobserwowaliśmy 155 gatunków + kilka określonych do możliwości 2 gatunków (zaganiacz blady i pustynny), kilka różnych podgatunków u sójki, pliszek żółtych, kopciuszka i kilka określonych do rodzaju – orły, mewy.

Generalnie Armenia jest fantastycznym krajem na ptaki, pełnym różnorodnych środowisk (półpustynie, lasy, hale, wysokie góry, stawy, doliny, kamieniska, pola uprawne) na przecięciu szlaku wędrówek ptaków.

Wprawdzie liczyliśmy na intensywniejszy przelot zwłaszcza drapoli ale i tak nie było źle. Koniecznie w Armenii trzeba mieć do dyspozycji busa aby nie tracić czasu na autobusy, pociągi czy stopa i mieć swobodę w wyborze trasy, zatrzymywania się przy każdym kurhanniku.  Kraj przyjazny, spokojny ale ochronę ptaków czy ogólnie przyrody mający ... za nic. Powszechne są np. polowania Włochów w ostojach IBA na: kaczki jarzębate czy sterniczki. Serio. Mają sporo rezerwatów i parków narodowych no i te potężne bezkresne pustkowia, kamieniska, góry, wąwozy.

Krajobrazy fantastyczne no i zmienność stref klimatycznych. Rano jesteśmy na 3500 m n.p.m. na samej granicy z Nagorno Karabachem w czapkach a potem zjeżdżamy pod Ararat w dolinę Araksu gdzie jest + 31oC! Ciekawe wrażenie robi miejsce gdzie z Armenii widać odległe o parę km: Azerbejdżan, Iran i Turcję z monumentalnym Araratem.

Ptaki widzieliśmy różne – osobiście zaliczyłem 13 nowych gatunków co na plątanie się w różnych częściach świata nie jest złym wynikiem. Szczegóły są w załączonej tabelce. Są to moje liczebności. Pewnie Adaś z Tomkiem coś jeszcze zmienią do ostatecznej wersji  bo każdy z nas notował. Najfajniejsze ptaki to z pewnością gatunki spotykane właściwe tylko w tej części Europy/Azji – świstunka kaukaska, świstunka gruzińska, kulczyk królewski, mewa armeńska, czajka stepowa, białorzytka białogrzbieta, kowalik wielki, kuropatwa górska, trznadel skalny, żołna modrolica (nasza żołna była chyba najliczniejszym ptakiem wyjazdu!). Z innych rarytasów lokalnych i w naszej polskiej skali, należy wymienić: kaczkę jarzębatą, ścierwnika, skowrończyka krótkop., skowrończyka małego, kalandrę dwuplamistą, gadożera, pustułeczkę, jaskółkę skalną, kowalika skalnego, kurchannika, białorzytkę rdzawą, płową, wróbla skalnego, modraka, nagórnika, błotniaka stepowego, kazarkę, myszołowa wschodniego, orzełka, sępa płowego, sępa kasztan., wrończyka, świergotka rdzawogardł., kormorana małego, czaplę modronosą, złotawą, purpurową, nadobną, ibisa kaszt., ślepowrona, modrzyka, podgorzałkę, orła przedniego, szczudłaka, szablodzioba, raróga, drozda obrożnego, głuszka, wierzbówkę, pluszcza, hełmiatkę, mewę cienko dziobą. Lista jak na kilka dni obserwacji robi wrażenie!

Trudno wskazać najlepsze miejsca na ptaki w Armenii. Jeśli ktoś nigdy tam nie był to przydrożne kamienisko, skraj wsi, pola mogą być atrakcyjne. Np. najlepsze kurchanniki czy skowrończyki i kalandry widzieliśmy w krajobrazie rolniczym. Polecam korzystanie z wykazu IBA w Armenii. Oczywiście ważne obejrzenia jest jezioro Sevan ale w okresie lęgowym.

Warte przypatrywania są tamtejsze podgatunki. Niesamowite wrażenie robią stadka lęgowych tam górniczków czy rzepołuchów, podgatunek krynicki sójki, semirufus kopciuszka.

Uczestnicy wyprawy: Adaś Olszewski, Jacek Tabor, Krzysiek Antczak, Tomek Grochowski, Tatiana Baranowska z Rosji, Aleksander ..... zapomniałem nazwiska Saszy – lekarza z Samary :)

	Dzień I, okolice Ohanavan	Droga do Giumri i nad jez. Arpi, jez. Arpi i okolice, powrót	Droga na Aragatz, Aragatz i okolice	Dolina Araksu pod Araratem, droga górska do Chivy	Wąwóz Noravank, droga do Goris	Okolice Goris, jezioro Sevlitch, granica Górskiego Karabachu, S skraj Sevanu	Jezioro Sevan i okolice	Jezioro Sevan i droga do Araratu	Dolina Araksu, stawy Armash	Dolina Araksu, stawy Armash
Gatunek
Skowrończyk krótkopalcowy	20		3
Kalandra dwuplamista	5		8		40			5
Kowalik skalny	3	3	2	2	3		1
Dzierzba czarnoczelna	1	3		10			1
Pustułka	1	10	8	10	7	16	5		3
Białorzytka rdzawa	5				4
Białorzytka płowa	4	5
Białorzytka	2	6	5
Ortolan	6
Gąsiorek	6	10	1	2		2	5	5	7
Potrzeszcz	90	20			30		50
Dzierlatka	17		2			1			1	4
Wróbel skalny	9	7	3		14
Jaskółka skalna	6				120
Żołna	60	liczna	liczna	10	5	liczna	liczna	liczna	2	1
Zaganiacz pustynny /zaganiacz blady		1
Gadożer		2					1
Pustułeczka		2		5
Błotniak łąkowy		4				2
Żuraw		4
Kraska		5	2	10			1	3
Błotniak stepowy		3				1
Błotniak stawowy		3		1		5	3	3	3
Kurhannik		60	1		7	15	7	8
Kukułka		2
Nagórnik		3			1			1
Myszołów (wschodni)		3	9			8	1	1
Świstunka gruzińska		6	5				2	90
Sójka (krynicki)		2	2		2		2
Piecuszek		2
Kazarka		5						2
Mewa białogłowa		25		3		30	40
Kwokacz		3								1
Rybitwa rzeczna		5
Skowronek		30			8	35	15
Ortolan		4	3		1
Pliszka żółta		licznie	licznie
Pliszka siwa	+	licznie	licznie		4			3
Kląskawka		2
Pokląskwa	1	6	3
Orzełek		1	6
Białorzytka nierozpoznana		15
Błotniaki nierozpoznane		5
Szpak		150			3		120
Kawka		20
Gawron		30
Bocian biały	1	4 zaj. gn.		1+kilka gn.	8
Kopciuszek		3		1				3
Krogulec		2						2	3
Świergotek drzewny	+	6	5
Świergotek łąkowy		3	20
Świergotek rdzawogardły		7					1
Pokrzewka  kaspijska		3
Sęp kasztanowaty			1
Sęp płowy			2			1
Górniczek			77			40
Siwerniak			40			100	2
Wrończyk			15		17			15
Rzepołuch			70			ok. 200
Trznadel skalny			1
Kobuz			1	1			1
Trzmielojad			1					1
Kuropatwa górska			7		2 rodz.
Orzeł nierozpoznany			2	1
Makolągwa			6				5	5
Żołna modrolica				50					15	3
Kowalik duży				3	2
Kormoran mały				15					25
Brodziec piskliwy				1
Czapla purpurowa				5		18		9	7
Czapla modronosa				2					2	6
Czapla nadobna				1		1		1	20
Pokrzewka kaspijska				1						2
Zimorodek				1					2
Czernica				1					6
Dzięcioł białoszyi				1	1				1
Modrak					2
Jerzyk alpejski					161
Myszołów					2		3	2
Orzeł przedni					1 imm, 3		2
Kopciuszek (semirufus)					1
Bogatka					2		1
Szczudłak					4
Mewy nierozpoznane					100			30
Świergotek polny					4
Krogulec	1				2
Samotnik					1				3
Bielik					1
Świstun						4	3	3
Krzyżówka						70	30	30	200
Płaskonos						1		5	5
Cyranka						60	5	10	8
Śmieszka				2		4
Rybitwa białoskrzydła				5					5	10
Rybitwa czarna				5					5	10
Łyska						4	30	80	400	400
Zausznik						10		22
Ścierwnik						10
Orlik krzykliwy						5	1	1
Orlik nierozpoznany						8
Raróg						1
Bocian czarny						1
Czapla siwa						3	2	30	10
Ibis kasztanowaty						3
Mewa armeńska						10	5
Drozd obrożny							11
Kulczyk królewski							rodz, 1
Głuszek							rodz.
Białorzytka białogrzbieta							1
Krakwa							5	10
Cyraneczka							15	10	10
Dudek	2			1			3
Turkawka							4
Kokoszka							2		15	10
Strzyżyk							1
Pleszka	2		1				1
Szczygieł					3		10
Dzwoniec							1
Kormoran czarny							1
Brzegówka	5			10			5	400
Lerka								1
Pluszcz								1
Świstunka kaukazka								1gł.
Wierzbówka								2	1
Batalion								1
Łęczak								2	12
Kszyk								1	5
Remiz			1					1 rodz.	2	5
Rycyk								1
Hełmiatka								1	3	3
Głowienka								10	4
Perkoz dwuczuby								1	6
Rożeniec								3	4
Potrzos								2	3
Czajka									4
Czajka stepowa									4	3
Kaczka jarzębata									1	5
Skowrończyk mały									6	5
Ślepowron									3	25
Wąsatka									60	20
Modrzyk									2gł.
Czapla złotawa									25
Szablodziób									4
Podróżniczek									1
Podgorzałka									5	12
Biegus mały									11	1
Biegus malutki									4	10
Wodnik									1
Bączek									1	1
Perkozek									5
Mewa cienkodzioba										1
Pliszka żółta (thunbergii)										3
Pliszka zółta (feldeg)										1
Czapla biała Dymówka Oknówka Cierniówka Sokół wędrowny Wrona Sroka Wróbel	+ + 1 1 + + +	1								1

tekst: Jacek Tabor
zdjęcia: Krzysztof Antczak

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł