Ważki.

W trakcie trwania projektu odtworzono 40 specjalnie ukształtowanych torfianek. Dla nadleśnictw biorących udział w projekcie przygotowano tablice edukacyjne na temat ochrony ważek i torfowisk. Tablice zamontowane zostały przy torfiankach lub na ścieżkach edukacyjnych nadleśnictw.

Wydano folder o projekcie.

Powszechna degradacja środowiska naturalnego w szczególnym stopniu dotyka płytkich wód śródlądowych. Środowiska te, cechujące się bardzo bogatą florą i fauną, w szybkim tempie zanikają lub ulegają zanieczyszczeniu i eutrofizacji. Do wód najbardziej zagrożonych należą zbiorniki torfowiskowe. Torfowiska niskie są już w większości zmeliorowane i przekształcone w użytki rolne. Torfowiska wysokie i przejściowe narażone są m.in. na rabunkową eksploatację torfu. Ze względu na ich zazwyczaj śródleśne położenie, do niedawna były też często osuszane przez służby leśne. Miało to na celu zwiększenie powierzchni lasów, wykorzystywanych do intensywnej produkcji drewna. W latach 1946-1990 udział ekosystemów torfowiskowych i bagiennych w powierzchni Polski spadł z 5,1% do 2,2%. Zależnie od tego, czy i w jakim stopniu ten proces zostanie zahamowany, w roku 2030 ich udział będzie wynosił w najlepszym razie 2,0%, zaś według pesymistycznego wariantu prognozy, mogą one zaniknąć całkowicie.

Zależnie od stosunków wodnych, wyróżnia się trzy typy ekologiczne torfowisk: wysokie, niskie i przejściowe. Ze względu na warunki środowiskowe i klimatyczne, torfowiska wysokie i przejściowe cechuje specyficzna flora i fauna. Szereg gatunków roślin i zwierząt jest związanych głównie lub wyłącznie z omawianym środowiskiem. Są to najczęściej elementy północne, o rozprzestrzenieniu borealno-górskim, niejednokrotnie relikty polodowcowe. Także wśród ważek zasiedlających torfowiska sfagnowe wyróżnia się elementy stenotopowe. Dominują wśród nich gatunki o areałach borealno-górskich. Torfowiska terenów nizinnych są dla nich pomostem miedzy główną częścią areału w strefie borealnej a wyspowymi obszarami występowania rozmieszczonymi w wyższych partiach gór na południu.

W Polsce znanych jest ok. 49 000 torfowisk. Dominują wśród nich torfowiska niskie. Jedynie ok. 8% powierzchni torfowisk zajmują torfowiska wysokie i przejściowe. Większość torfowisk położonych jest na północy Polski i górzystej południowej części kraju. Pod tym względem środkowa część Polski prezentuje się raczej skromnie. Niewielkie śródleśne torfowiska były do niedawna charakterystycznym elementem krajobrazu na pograniczu Małopolski i Mazowsza. Większość z nich została w latach 60-tych i 70-tych ubiegłego wieku osuszona a następnie zalesiona lub uległa sukcesji. Wskutek ich szybkiego zaniku kurczy się areał występowania wielu niezwykle interesujących gatunków flory i fauny. Chociaż od ok. 10 lat rzadko praktykuje się tego rodzaju działania (melioracje), wiele rowów odwadniających wykonanych wcześniej nadal funkcjonuje a budowa nowych dróg leśnych w wielu przypadkach powoduje zbliżone efekty. Złą sytuację potęgują panujące od kilku lat susze i związany z nimi, pogłębiający się deficyt wodny. W wielu przypadkach, pomimo przesuszenia i zarastania torfowisk, istnieje szansa powstrzymania lub spowolnienia ich zaniku. Dość skutecznymi i mało skomplikowanymi zabiegami są: wycinki nalotu drzew i przytamowania powstrzymujące odpływ wody rowami melioracyjnymi.

W Polsce występują 72 gatunki ważek – większość zasiedla wody stojące (jeziora, stawy). Z torfowiskami wysokimi i przejściowymi związana jest specyficzna, lecz uboga odonatofauna. Większość z występujących tu ważek to gatunki rzadkie. Reprezentują głównie elementy: syberyjski i zachodniosyberyjski. Projekt ochrony ważek śródleśnych torfowisk jest próbą podjęcia czynnej ochrony ważek związanych z tym typem środowiska, poprzez odpowiednio prowadzone działania służące zachowaniu i odtwarzaniu ich siedlisk. Oparty jest on na tzw. modelu rotacyjnym Wildermutha i polega na utrzymywaniu terenów torfowiskowych w różnych fazach sukcesji. Zapewnia to odpowiednie warunki dla różnorodnych zgrupowań ważek torfowiskowych i zniwelowanie spadku różnorodności odonatofauny wraz z lądowaceniem siedlisk torfowiskowych. Projekt realizowany jest na terenie 16 Nadleśnictw należących do RDLP w Radomiu (Ostrowiec Świętokrzyski, Marcule, Starachowice, Skarżysko, Suchedniów, Przysucha, Stąporków, Barycz, Ruda Maleniecka, Zagnańsk, Kielce, Włoszczowa, Łagów, Chmielnik, Jędrzejów, Staszów) i 2 należących do RDLP w Łodzi (Opoczno, Przedbórz).
Ważki są bardzo mobilnymi zwierzętami. Przy prędkości lotu dochodzącej u niektórych gatunków do 50 i więcej km/h, potrafią w krótkim czasie przemieszczać się na znaczne odległości. Znalezienie odpowiednio „przygotowanych” torfowisk nie stanowi dla nich większej przeszkody.

Gatunki ważek, których pojawienia lub zwiększenia liczebności lokalnych populacji, należy się spodziewać po zakończeniu realizacji projektu.

Rodzina: Lestidae CALVERT, 1901 pałątkowate

Rodzaj: Sympecma BURMEISTER, 1839 straszka
1. Sympecma paedisca BRAUER, 1882 straszka północna – ochrona gatunkowa, Konwencja Berneńska i Dyrektywa siedliskowa UE – załącznik IV  **
Rodzaj: Lestes LEACH, 1815 pałątka
2. Lestes dryas KIRBY, 1890 pałątka podobna – ten nie jest zagrożony ale jego pojawienie się byłoby ciekawe, gdyż na tym terenie znany jest z niewielu miejsc *
Rodzina: Aeshnidae LEACH, 1815 żagnicowate
Rodzaj: Aeshna FABRICIUS, 1775 żagnica/żagiew
3. Aeshna isoceles (O. F. MÜLLER, 1767) żagiew ruda – niezagrożona ale jej pojawienie się byłoby ciekawe, gdyż na tym terenie znany jest z niewielu miejsc *
4. Aeshna juncea (LINNAEUS, 1758) żagnica torfowa – kategoria DD na Czerwonej liście wazek Polski – gatunek bardzo rzadki w Polsce Środkowej *
5. Aeshna subarctica WALKER, 1908 żagnica torfowcowi – ochrona gatunkowa, Dyrektywa siedliskowa UE – załącznik II, Czerwona lista kategoria NT
Rodzina: Corduliidae SELYS, 1850 szklarkowate
6. Somatochlora arctica (ZETTERSTEDT, 1840) miedziopierś północna – gatunek objęty ochrona gatunkową, Dyrektywa siedliskowa UE – załącznik II, Czerwona lista kategoria VU  **
Rodzaj: Sympetrum NEWMAN, 1833 szablak
7. Sympetrum depressiusculum (SÉLYS, 1841) szablak przypłaszczony – gatunek ten nie jest zagrożony ale jego pojawienie się byłoby dość ciekawe, gdyż na tym terenie znany jest z niewielu miejsc  **
Rodzaj: Leucorrhinia BRITTINGER, 1850 zalotka
8. Leucorrhinia albifrons (BURMEISTER, 1839) zalotka białoczelna – ochrona gatunkowa, Dyrektywa siedliskowa UE – załącznik IV, Czerwona lista kategoria LC     
9. Leucorrhinia caudalis (CHARPENTIER, 1840) zalotka spłaszczona – gatunek objęty ochrona gatunkową, Dyrektywa siedliskowa UE – załącznik IV, Czerwona lista kategoria LC   
10. Leucorrhinia dubia (VANDER LINDEN, 1825) zalotka wątpliwa – pospolity ale właśnie on będzie się pojawiał w tego typu siedliskach **
11. Leucorrhinia pectoralis (CHARPENTIER, 1825) zalotka większa – gatunek objęty ochrona gatunkową, Dyrektywa siedliskowa UE – załącznik II i IV  **
12. Leucorrhinia rubicunda (LINNAEUS, 1758) zalotka czerwonawa – gatunek  pospolity ale właśnie on będzie się pojawiał w tego typu siedliskach  **

* Gatunki wykazane z terenu Świętokrzyskiego PN.  
** Gatunek wykazany z terenu objętego projektem.

Literatura
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G. 2002. Prezent state, threats and conservation of dragonflies (Odonata) in Poland. Nature Conservation 59: 53-71.
Łabędzki A. 1987. Ważki Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Frag. faun., 31: 111-134.
Dijkstra K. 2006. Dragonflies of Britain and Europe.
Wildermuth H. 1994. Dragonflies and nature conservation; an analysis of the current situation in Central Europe. Adv. Odonatol., 6: 199-221.