Strategia
INWENTARYZACJA STANOWISK LĘGOWYCH
KULIKA WIELKIEGO Numenius arquata
W REGIONIE MAZOWIECKO-ŚWIĘTOKRZYSKIM (2007-2009)
Prezentowana akcja rozwijała się dość dynamicznie przynosząc zaskakujące wyniki dla wielu gatunków ptaków lęgowych. Poprzednia inwentaryzacja kulika wielkiego oraz pozostałych ptaków wodno-błotnych dolin rzek Niziny Mazowieckiej była wykonana przed ponad 2 dekadami (patrz załączona mapka z publikacji: Dombrowski A. et al. 1993. Znaczenie dorzecza Wisły środkowej dla awifauny, jej zagrożenia i postulaty ochronne. W: Tomiałojć L. (red.). Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski. PAN, Kraków.
W Krainie Gór Świętokrzyskich (Grzegolec i Chmielewski 2005) podawano 1-4 pary związane głównie z doliną Nidy i Czarnej Koneckiej.
Z pewnością, przynajmniej do roku 2002 liczebność kulika wielkiego i wielu pozostałych gatunków wodno-błotnych wzrastała w skali całego regionu. Dowodzą tego wyniki inwentaryzacji na kilku reprezentatywnych powierzchniach próbnych wyznaczonych w obrębie OSOP NATURA 2000:
Tabela. Zmiany liczebności wybranych gatunków ptaków lęgowych na 5 powierzchniach próbnych (łącznie 5202 ha) w dolinach Jagodzianki (Bagno Całowanie), Bugu (2 pow. próbne) i Omulwi (2 pow. próbne) w okresie 1982-2002 (źródła: Dombrowski A., Kot H., Kasprzykowski Z., Kot L. 1998 Mazowsze. W: Krogulec (red.). Ptaki łąk i mokradeł Polski, IUCN, Warszawa; Kasprzykowski i Goławski 2002 – KULON; Dombrowski A. 2004 – niepubl).
|
Gatunek |
1982-1991 |
1995 |
1997-2002 |
TENDENCJA |
Cirrus pygargus |
8 |
14 |
17 |
+ |
| Circus aeruginosus |
6 |
9 |
16 |
+ |
| Numenius arquata |
13 |
25 |
27 |
+ |
| Limosa limosa |
144 |
145 |
140 |
0 |
| V. vanellus |
195-210 |
251 |
309-334 |
+ |
| G. gallinago |
67 |
82 |
97-108 |
+ |
| Tringa totanus |
28 |
66 |
120-129 |
+ |
W roku 2006 w trakcie 1. roku powtarzanej po 20 latach inwentaryzacji ptaków lęgowych w OSO Natura 2000 Dolina Liwca, stwierdzono znaczący spadek liczebności czajki, rycyka i kulika wielkiego. Było to spore zaskoczenie, zwłaszcza na tle znaczącego wzrostu wielkości populacji lęgowych błotniaka łąkowego, żurawia i błotniaka stawowego. Jednocześnie rozpoczęto inwentaryzację wybranych gatunków lęgowych ptaków na rozległych fragmentach dolin Mławki, górnej Wkry, górnego Orzyca, Płodownicy i Omulwi wykazując tendencje zbliżone do tych wykazanych dla doliny Liwca. Te niepokojące oznaki zainspirowały zarząd M-ŚTO do rozszerzenia inwentaryzacji na inne tereny, co zresztą nieformalnie rozwijało się na łamach naszej Listy Dyskusyjnej – w latach 2007-2008 skontrolowano z dużym powodzeniem wszystkie znane wcześniej stanowiska kulika wielkiego w części wschodniej regionu (doliny: Bugu, Liwca, Muchawki, Kosówki, Starej rzeki, Jagodzianki – czyli Bagno Całowanie oraz pradolina Wisły).
Na dotychczas skontrolowanych stanowiskach kulika wykazano progres gatunku a tylko na jednym terenie (Bagno Pulwy) – w roku 2008 tendencję odwrotną, tj. wzrost liczebności kulika wielkiego do 11 par.
W trakcie wykonanych badań terenowych rejestrowano również zagrożenia siedlisk lęgowych ptaków związanych z podmokłymi siedliskami w dolinach Mławki, Liwca i Bugu wykazując wyraźną zależność pomiędzy pogłębianiem rowów i wykopaniem nowych w obrębie OSO NATURA 2000 a drastycznym spadkiem liczebności lub wręcz zanikiem wielu stanowisk najcenniejszych gatunków ptaków lęgowych. Na tle odwadniających działań intensyfikowanych, począwszy od roku 2006, do niedawna negatywne czynniki takie, jak odłogowanie łąk czy zarastanie zaroślami wierzbowymi okazały się obecnie marginalnymi, ograniczonymi do niewielkich fragmentów dolin objętych siecią OSO NATURA 2000. Osuszanie dolin rzek przyczynia się do pogarszania stanu liczebnego ptaków zarówno w sposób bezpośredni (zanik optymalnych żerowisk ptaków) jak i pośrednio, poprzez postępujący wraz z nim zasięg penetracji przez lisy, dotychczas omijające te do niedawna podmokłe środowiska.
Stan kulika na Pulwach (11 par) w roku 2008 był sporym zaskoczeniem, stając się dodatkowym argumentem za objęciem tą akcją również WSZYSTKICH pozostałych, znanych wcześniej stanowisk kulika a przy okazji największych niegdyś koncentracji rycyka, czajki, krwawodzioba i żurawia. Dotyczy to płn.-wschodniej oraz zachodniej części regionu.
Podsumowując genezę tej niezwykle ważnej dla ochrony ptaków akcji, należy podkreślić, że powinna być zakończona w roku 2009 przynajmniej z 2 powodów:
- Znaczący spadek liczebności lęgowej populacji kulika wielkiego w ostatnich latach w skali krajowej (np. publikacja Łukasza Ławickiego w Not. Orn.).
- Przy okazji wykonana będzie inwentaryzacja poz. gatunków zasiedlających najrozleglejsze kompleksy łąkowe w Polsce środkowo-wschodniej.
Do zakończenia akcji "Kulik" w roku 2009 pozostały do skontrolowania:
- Doliny: Nidy, Pilicy i Bzury (J. Tabor, S. Chmielewski, Z. Fijewski),
- Dolina Orzyca środkowego (P. Szczypiński, P. Pagórski),
- Doliny górnej Płodownicy i Omulwi (K. Antczak M. Murawski, P. Szczypiński, P. Pagórski),
- Łąki Krubińskie w dolinie ujściowego odcinka Narwi – na płd. brzegu rzeki, w gm. Skrzeszew (zaproponowano zaprzyjaźnionemu z nami OTOP – z Marek znacznie tu bliżej, niż np. z Siedlec czy Mławy lub Radomia),
- Dolina Kostrzynia i środkowego Świdra – ekipa siedlecka,
- Doliny Szkwy górnej oraz Pisy i Turośli – A. Górski.
Jednorazową kontrolę powyższych terenów należy wykonać w bardzo dobrych warunkach pogodowych i raczej w godzinach porannych lub wieczornych na powyżej podanych terenach, pomiędzy 15 kwietniem a 20 (31) majem 2009.
19 marzec 2009
W imieniu Zarządu M-ŚTO
Andrzej Dombrowski
