Strategia

Celem planowanych badań jest określenie struktury podgatunkowej kawek, Corvus monedula zimujących w miastach różnych części Polski. Chętni do uczestniczenia w badaniach będą mieli za zadanie oznaczać podgatunki kawek w swoim mieście podczas 3 kolejnych liczeń: w połowie grudniu 2007 oraz stycznia i lutego 2008.

 

Liczenia powinny odbyć się w terminach:

Jednorazowo oznaczamy 100 losowo wybranych, dających się oznaczyć do podgatunku kawek (patrz Oznaczanie). Jednocześnie, jeśli liczebność ptaków i warunki pozwolą, warto oznaczyć ich więcej. Ptaki nieoznaczone notujemy jako C. monedula sp. i doliczamy do 100 oznaczonych ptaków. Aby skompensować liczbę nieoznaczonych ptaków, (po doliczeniu do setki oznaczonych osobników) dodatkowo oznaczamy do podgatunku równą im ilość kawek. Na przykład, jeśli nie oznaczyliśmy 7 ze 100 kawek, identyfikujemy następne 7 ptaków, czyli w sumie 100 oznaczonych + 7 nieoznaczonych do podgatunku kawek. Liczba nieoznaczonych osobników będzie cenną informacją dającą wyobrażenie o występowania osobników typowo i nietypowo ubarwionych oraz pewności oznaczeń.

 

Ptaki liczymy stale w tych samych środowiskach, dla wszystkich miast będą to obszary zabudowy i parków śródmiejskich, gdzie koncentruje się znaczna liczba żerujących kawek (parki miejskie, łąki osiedlowe, składowiska odpadów). Nie prowadzimy liczeń w złych warunkach pogodowych (opady), gdyż liczba żerujących ptaków może być zbyt niska, a cechy diagnostyczne słabo rozróżnialne. Staramy się na liczenie wybierać dzień z dużym zachmurzeniem (patrz Oznaczanie). Nie oznaczamy kawek na noclegowiskach.

 

Podczas liczenia należy poruszać się po linii zaplanowanego wcześniej transektu, tak aby uniknąć oznaczania dwukrotnie tych samych ptaków. Jeśli liczba ptaków na wyznaczonym transekcie będzie <100, wówczas przedłużamy transekt, tak by jego bieg nie krzyżował się z wcześniejszym odcinkiem.

 

Ptaki notujemy w załączonym do instrukcji formularzu. Warunki pogodowe notujemy w uproszczonej skali:

W polu podgatunek używamy skrótów:

Pole uwagi wypełniamy, jeśli ptak jest ubarwiony nietypowo, jest osobnikiem leucystycznym czy posiada obrączkę. Wpisujemy tu także wszelkie inne wartościowe informacje dotyczące obserwowanych kawek. Bardzo pożądane będą zdjęcia kawek oznaczanych podczas monitoringu w poszczególnych miastach. Prosimy o ich przesyłanie wraz z opisem (oznaczeniem obserwatora, datą i miejscem) na podany niżej adres e-mail.

 

Formularze i zdjęcia prosimy przesyłać na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

 

Opracowane dane zostaną opublikowane. Wszyscy lokalni koordynatorzy będą współautorami publikacji, jeśli wywiążą się ze stosowania przedłożonej tu metodyki.

 

 

W Polsce występują 3 podgatunki kawki, Corvus monedula: forma wschodnia soemmerringii, nominatywna monedula i zachodnia spermologus. Rozpoznawanie ich w terenie nie jest łatwe a nierzadko spotykane są osobniki o cechach pośrednich. Dlatego też w trakcie MK oznaczamy tylko ptaki typowe, wykazujące ewidentne cechy jednej z form, robimy jak najwięcej zdjęć spotykanym ptakom i notujemy te, których nie udało nam się oznaczyć do podgatunku. Kawki oznaczamy widząc je z profilu tak, by w pełni obiektywnie ocenić wygląd boku głowy i półobroży szyjnej. Jednocześnie, do identyfikacji należy wybierać możliwie jak najbardziej rozproszone oświetlenie (najlepsze jest pełne zachmurzenie).

 

Poniżej podajemy zestawienie najważniejszych szczegółów, na które należy zwracać uwagę oznaczając spotykane kawki do podgatunków. Za najważniejszy wyróżnik przyjmujemy obecność i wygląd półobroży na szyi. Zwracamy uwagę na fakt, że tylko nieliczne młode osobniki są możliwe do oznaczenia do podgatunku. Cechy kawek w tym wieku są takie, jak u ptaków dorosłych, ale także znacznie bardziej subtelne powodując, że wiele z nich jest do siebie bardzo podobna mimo, że należą do różnych form a znaczna większość niemożliwa do oznaczenia do podgatunku (Offereins 2003).
Młode kawki, przed pierzeniem całkowitym, mają ciemno – brązowe sterówki i lotki bez połysku oraz brązowawą tęczówkę. Dorosłe ptaki natomiast mają czarne i połyskujące lotki i sterówki, a tęczówkę białawą lub srebrno – szarą (Svensson 1992).

 

To najjaśniejsza ze spotykanych w Polsce kawek. Spód ciała ma ciemnoszary. Kluczowe cechy są jednak na głowie i szyi: najważniejszy jest kształt i grubość białej półobroży, która u tej formy jest wyraźna, szeroka, kontrastowa i zwykle grubsza od strony podgardla.

 

Podgatunek ten charakteryzuje się również jasnym podkreśleniem tyłu czapeczki co nie występuje u pozostałych podgatunków. Pomocną cechą może być występujący u wielu ptaków ze wschodniego podgatunku niebieskawy połysk na czapeczce (Offereins 2003) choć cecha jest trudno zauważalna w terenie i wymaga odpowiedniego światła w trakcie obserwacji.

 

W odróżnieniu od C.m.soemmerringii, kawka o cechach formy nominatywnej jest nieco ciemniejsza od spodu, ma szary bok szyi (widocznie jaśniejszy niż czapeczka i nieco ciemniejszy, mniej srebrzystoszary niż forma wschodnia). Półobroża na szyi jest węższa niż u C.m.soemmerringii, cienka, ale jednocześnie widoczna w terenie. Ciemne podgardle kontrastuje u podgatunku nominatywnego wyraźniej niż u formy zachodniej spermologus, ale jednocześnie mniej niż u ptaków ze wschodnich populacji soemmerringii. Ciemna czapeczka nie bywa jasno podkreślona (porównaj z opisem C.m.soemmerringii).

 

Zdecydowanie najciemniejsza forma kawki występująca w Polsce. Spód ma niemal tak ciemny jak wierzch, bok szyi jest niemal tak ciemny jak czapeczka (ta ostatnia tylko nieznacznie się wyróżnia), półobróżki na szyi brak.

 

Piśmiennictwo:

Offereins R. 2003. Identification of eastern subspecies of Western Jackdaw and occurrence in the Netherlands. Dutch Birding 25, 4: 209-220.
Svensson L. 1992. Identification guide to European Passerines. p. 271-272