REPORTAŻ
Jeśli nie dysponujemy zbyt dużą ilością czasu, a chcielibyśmy zobaczyć, czy choćby usłyszeć ciekawe gatunki ptaków, możemy ruszyć w miasto… Ciechanów nie należy do dużych aglomeracji miejskich, z dobrze rozwiniętym przemysłem, za to jest trochę terenów zielonych, kilka zbiorników wodnych i rzeka Łydynia. W centrum miasta nad rzeką utworzono Zespół Krajobrazowo-Przyrodniczy "Dolina Rzeki Łydyni" – chroniący bagienne łąki i zakrzewienia.
W czerwcu, wcześnie rano, warto wybrać się nad gliniankę (przez miejscowych nazywaną "Kanałami"), gdzie nasze oczy i uszy ucieszy bączek, w całej krasie (1-2 samce), kokoszka, łyski, chór trzciniaków i trzcinniczków. Na pobliskiej torfiance (w skrócie "Torfach") możemy zobaczyć kolejnego bączka, kokoszkę, kropiatkę, perkozka, 2 śpiewające samce brzęczki, remizy, rokitniczki, potrzosy, trzciniaki i trzcinniczki. Na przelotach, na obu zbiornikach możemy trafić, na pojedyncze pary czernic, głowienek, świstunów, lęgowe są krzyżówki. Na torfach od lat wyprowadza młode para łabędzi niemych, tutaj na noclegowisku w dużych ilościach zbierają się szpaki i dymówki, nad zbiornikiem polują jerzyki, oknówki, brzegówki, w przelotach spotkać można rybitwę czarną. W pobliskich zadrzewieniach usłyszeć można wilgi, muchołówki szare, kukułki, zaganiacze, grzywacze. Ze ssaków, na torfiance spotkamy bobry.
W Ciechanowie gnieździ się cn. 5 par pustułek. Podmokłe łąki, nad Łydynią, o charakterze bagiennym, przyległe do ulicy Mleczarskiej, były jeszcze do niedawna (2005 rok) miejscem kolonii lęgowej śmieszek, kilku par rycyka, krwawodzioba i czajki, nocą można było usłyszeć kropiatkę. Do dziś możemy liczyć tutaj na spotkanie ze strumieniówką, świerszczakiem, remizem, derkaczem, przepiórką. Na przelotach obserwowane były kszyki i łęczaki.
Na terenie powiatu ciechanowskiego, dotychczas zlokalizowano 10 rewirów puszczyka, stanowisko płomykówki, 2-3 rewiry uszatki i prawdopodobny rewir pójdźki. Warto po zmierzchu i nocą penetrować te tereny, właśnie w poszukiwaniu sów krajobrazu rolniczego. Zimą możemy natknąć się na Łydyni, na czaple siwe, duże stada krzyżówek, pojedyncze perkozki, a w okolicach Nużewa (leżącego 2 km za Ciechanowem) na gągoła. Jeśli ktoś będzie miał troszkę szczęścia, to do karmnika w styczniu zawita kapturka (stwierdzona 20 i 23 stycznia 2006 roku, w karmniku w Ciechanowie).
Jeden z największych, zwartych kompleksów leśnych powiatu ciechanowskiego położony jest jakieś 10 km na NW od Ciechanowa, w gminie Regimin. Obejmuje min. dwa cenne obszary chronione – rezerwaty przyrody: "Modła" i "Lekowo", utworzone celem zachowania starodrzewu dębowego z domieszką sosny, w wieku około 200 lat. Ten uroczy zakątek powiatu jest wciąż jeszcze mało znany, a wystarczy kilkadziesiąt minut jazdy rowerem, w spokojnym tempie, by znaleźć się w starym lesie, nieco przypominającym Puszczę Białowieską. Tuż za leśniczówką Lekowo, znajdującą się przy szosie, skręcamy w piaszczystą drogę, ciągnącą się przez cały kompleks, albo wybieramy inny wariant i kierujemy się zgodnie z drogowskazem na Strzegowo, jedziemy kilkadziesiąt metrów i skręcamy w stronę leśniczówki łowieckiej „Bogdanka” i stąd zaczynamy przyrodnicze wojaże.
Pod baldachimem nieba rozpościerają się korony monumentalnych dębów, sosen, świerków, modrzewi, pojedyncze stanowiska jodły, nieco niżej graby (lasy liściaste z dolnym piętrem grabowym, tworzące ekosystem grądów wysokich), buki, lipy. Wzdłuż leśnych duktów, ciągną się aleje starych drzew (w tym kasztanowców). Na dnie lasu leżą wykroty i wiatrołomy, potężne pnie obumarłych olbrzymów, które pod "parasolem" rezerwatów doczekały starości. Roślinność zielną reprezentują min.: zawilec gajowy, perłówka zwisła, konwalijka dwulistna, konwalia majowa, szczawik zajęczy.
Kompleks lasów uroczyska Lekowo jest miejscem występowania wielu gatunków ptaków. Z rzadkich gatunków spotkamy tu muchołówkę małą (kilka śpiewających niedojrzałych samców), siniaka (1-2 odzywające się samce), turkawkę, dzięcioła średniego, kobuza, słonkę, krzyżodzioby świerkowe (nielęgowe, największe widziane stado 27 osobników), paszkoty, kilkanaście lat temu lęgowy był bocian czarny, ale ze względu na niekorzystne stosunki wodne, obecnie nie gnieździ się. Licznie występują dziuplaki: dzięcioły (czarny, duży, średni, dzięciołek, w otulinie zielony), muchołówki (bez białoszyjej), komplet sikor i inne wróblaki. Co najmniej 3 rewiry puszczyka, z dużych ptaków, gniazdują tu jeszcze jastrząb, krogulec, myszołów, kruk. Na okolicznych polach i terenach otwartych pomiędzy wsią Modełka a Chotumiem, możemy obserwować migrujące wróblaki: jery, czeczotki i górniczki (największe, widziane stado – co najmniej 35 osobników).
Licznie występują tu ssaki: daniele (kilkadziesiąt), jelenie (około 30), sarny, dziki, lisy, jenoty, borsuki, tumaki, nietoperze, gryzonie. Od 2007 roku leśnictwo prowadzi na tym terenie wolierową hodowlę zajęcy. Na niedużym oczku wodnym, położonym na skraju lasu znajduje się stanowisko traszki grzebieniastej.
Drugi co do wielkości kompleks leśny powiatu ciechanowskiego położony jest między Ościsłowem a Glinojeckiem, na zachód od Ciechanowa. Obejmuje bardzo różnorodne ekosystemy leśne: bór świeży, bór mieszany, ols, ols jesionowy, las mieszany, ale również młodniki iglaste i liściaste. I tutaj możemy spotkać pomnikowe drzewa – np. dwustuletni drzewostan sosnowy. Na tym terenie znajduje się leśna ścieżka dydaktyczna – gdzie zwiedzający (głównie młodzież szkolna) mogą zapoznać się z zagadnieniami gospodarki leśnej i ekologii lasu (ścieżka wyposażona jest w tablice dydaktyczne, ułatwiające samodzielne zwiedzanie). Obszar wokół tych lasów to urocze wioski i krajobraz rolniczy charakterystyczny dla Mazowsza, ale również turzycowiska, łąki i obszary podmokłe.
To znakomite miejsce na łosia - wielu mieszkańców powiatu kojarzy okolice Ościsłowa właśnie z tym ssakiem (na trasie nr 60 stoi nawet znak z wizerunkiem łosia, który był już kilka razy niestety, powodem wypadków drogowych). Cieki wodne, będące dopływami Wkry, są zamieszkałe przez bobry, licznie występuje tu dzik, jeleń, sarna i wiele innych gatunków saków.
Bogatą awifaunę tego terenu reprezentują gatunki rzadkie; w lasach, w południowej części gnieździ się bocian czarny, niewykluczone, że w północnej jest kolejna para, poza tym siniaki, turkawki, krzyżodzioby świerkowe (w 2007 roku śpiewający samiec i stadka przelotne), paszkoty, żurawie, słonki, dzięcioły: czarny, zielony, duży, dzięciołek; kobuz, jastrząb, krogulec, myszołów, stare drzewa z naturalnymi dziuplami stanowią miejsca lęgowe dla licznych sikor, muchołówek i innych dziuplaków. W okolicach Glinojecka znajduje się rewir bielika, a na podmokłych terenach, w północnej części, w 2003 roku stwierdzono bąka, wodnika, kropiatkę. W pobliżu, w strefie ekotonalnej, znajduje się nieduże, zarastające oczko wodne, gdzie można spotkać perkozka i kokoszkę. Okoliczne wsie i skraj lasu, są zasiedlone przez dudka (kilka par). Na strzechach kilku gospodarstw gniazduje bocian biały. Na turzycowiskach spotkamy rokitniczkę, trzcinniczka, potrzosa, na podmokłych łąkach kszyka, a na terenach otwartych srokosza i licznego gąsiorka.
Krajobraz północnego Mazowsza chyba wszystkim kojarzy się z obszarami rolniczymi, głowiastymi wierzbami, niewielkimi skupiskami zadrzewień i krzewów, pośród pól. I takie tereny możemy znaleźć na ziemiach, między Sońskiem a Gołyminem–Ośrodkiem – to urozmaicony krajobraz rolniczy. Na kilkudziesięciu km kwadratowych, gospodarka rolna i przyroda przenikają się wzajemnie – pola uprawne i łąki, wielkopowierzchniowe odłogi trawiaste, podmokłe olsy, brzeziny i ubogie sośniaki, kępy zadrzewień i niewielka rzeczka Kolnica, pojedyncze rozrzucone gospodarstwa, aleje wierzb wzdłuż polnych dróg, ze starymi kapliczkami i rzeźbami miejscowej ludności, stare sady, wszystko czego zapragnie miejska zmęczona dusza.
Do najciekawszych osobliwości awifaunistycznych, na które możemy liczyć na tym obszarze to: lęgowy bocian czarny (cn. 1 para), 3 pary błotniaka stawowego, lęgowe błotniki łąkowe, jastrzębie, krogulce, kobuzy, trzmielojady, pustułka, myszołowy, kruki, dudki (6 par), żurawie (3-4 pary), derkacze, przepiórki, w olsach samotnik i słonka, dzięcioły: zielony, czarny, duży, średni, dzięciołek, kretogłów; srokosz, remiz, słowik rdzawy (2 śpiewające samce i kolejne 2 nieco dalej), duża lokalna populacja jarzębatki nad Kolnicą (w 2007 roku 14-15 śpiewających samców, na kilku km kwadratowych), kilka par świergotka polnego, świergotka łąkowego, strumieniówki, świerszczaka, pełzacza ogrodowego, sporo potrzeszcza, ortolana i gąsiorka, liczne przelotne krzyżodzioby świerkowe. Zimą na odłogach i polach poluje myszołów włochaty (tego drapieżnika i inne można dobrze obserwować z ambony myśliwskiej stojącej na skraju lasu i dużego obszaru odłogowanego – miejsce polowań drapoli), z drapieżników widziany był również imm. bielik i błotniak zbożowy. Z krajobrazem Mazowsza związany jest bocian biały (kilka gniazd na tym terenie). Na polach i łąkach, na przelotach zatrzymują się czajki, siewki złote, żurawie. To również dobre miejsce na wędrujące wróblaki (jery, czeczotki, w zadrzewieniach: droździki, pokrzywnice). Na niedużym torfowisku tokują kszyki.
Ze ssaków spotkać można łosie i ślady ich obecności w postaci odchodów i tropów, sarny, dziki, lisy, borsuki, kuny. Z ciekawszych owadów: paź królowej, kraśniki; ukwiecone łąki i odłogi są miejscem występowania licznych motyli, chrząszczy i błonkówek.
Marek Murawski
