Artykuły
"Złote piaski" kojarzone były w czasach PRL-u jako odrobina luksusu, szczypta egzotyki, jako małe okienko z którego możemy wyjrzeć zza "żelaznej kurtyny" na namiastkę większego świata, choć mnie – człowiekowi jeszcze młodemu wiekiem – kiedy słyszę o BUŁGARII do głowy przychodzą nie do końca dżentelmeńskie sceny w których główną rolę grają śniade Panie próbujące złapać stopa w środku lasu, lub sprzedawcy kiczu na miejskich targowiskach … i właśnie wyjazd ten był mi ogromnie potrzebny żeby zweryfikować swoje osobiste odczucia co do tego kraju i jego mieszkańców. Ale po kolei …
Początek września br. miałem okazje spędzić wraz z żoną nad Morzem Czarnym w okolicach Słonecznego brzegu na bułgarskiej ziemi. Wyjazd oczywiście o charakterze wczasowo-wypoczynkowym, ale udało mi się znaleźć kilka dłuższych chwil na penetrację terenu i to zarówno miasta, peryferyjnych terenów ruderalnych jak i otwartego morza. Choć nie będę ukrywał, że łatwy dostęp do taniego i stosunkowo smacznego regionalnego wina, odbijał się w trudnościach we wstawaniu na wczesno poranne obserwacje. Pokonałem jednak swoje słabości i postanowiłem "pokręcić" się po okolicy wczasowego kurortu. Ku pokrzepieniu serc, przywitał mnie tu jakże charakterystyczny dla naszego kraju gatunek – bocian biały, którego stada w dziesiątkach i setkach osobników migrowały na południe, "trzymając się" linii wybrzeża. Po kilku dniach i powtarzających się ciekawych, choć regionalnie pospolitych gatunkach (jaskółki rudawe, wróble południowe, dzierzby czarnoczelne, kalandry szare), długotrwałe wpatrywanie się w morze nareszcie połechtało mnie nowymi gatunkami (rybitwy krótkodziobe i czubate, mewy małe i czarnogłowe, burzyk). Wciąż jednak było mało – postanowiłem, iż trzeba poszukać w okolicy kolejnego siedliska - zbiorników wodnych, które mogły być w okresie zaawansowanej migracji, miejscem szczególnej koncentracji. Po obejrzeniu mapy, sprawa była prosta – spore kompleksy zbiorników i stawów rybnych ze słodką wodą są w okolicach Bugras (dużego miasta, oddalonego ok. 35 km na południe od miejsca mojego kwaterunku). Część zbiorników znajdowała się bezpośrednio w mieście inne ulokowane na peryferiach w różnych kierunkach, kolejne ciągnęły się aż za miejskie lotnisko, czyli kilka kilometrów równolegle do wybrzeża.
Stawy, jak to stawy … rzadko zawodzą. Na zbiornikach duże koncentracje blaszkodziobych (m.in. ohary, kazarki), perkozy sporo młodocianych rybitw, mew i kormoranów. Potężne stada warzęch z sympatycznymi grupkami szablodziobów i szczudłaków oraz pojedynczymi ibisami kasztanowatymi dodały moim obserwacjom kolorytu. Nadbrzeżne drzewa często w doborowej obsadzie – kilkudziesięcio-osobowych stad kormoranów małych. Dowoli też oglądałem "czapli team" (siwa, biała, nadobna, modronosa i bączek), mając nad głową nawet do 150 os. pelikanów różowych, które przemieszczały się między zbiornikami. Na stawach z niewielka ilością lub całkowicie pozbawionych wody ciekawe gatunki siewek (m.in. sieweczki morskie, brodźce pławne) i mój ulubiony piskliwiec.
W obrębie miasta przemieszczanie się wzdłuż zbiorników nie nastręczało problemów, jednak w okolicy lotniska, większość dróg była dużo wcześniej oznakowana zakazami "wchodu" a wąsaty Pan na cieciówce tłumaczył mi, że można oglądać ptaki, ale trzeba mieć papier od władz na wstęp… a tam gdzie zakazane – wiadomo, najlepsze ptaki i ich koncentracje. Z tej odległości gatunki "większe" nie powodowały trudności w oznaczeniu, ale już siewki były poza zasięgiem rażenia. Dlatego najciekawszych zbiorowisk stad nie udało się fotograficznie zapisać. Po dwukrotnej wizycie w tej okolicy byłem już usatysfakcjonowany obserwowanymi i zadowolony mogłem powrócić do złocistego trunku na gorącej plaży. . . W ostatnich dniach pobytu odwiedziłem jeszcze ulokowany ok. 50 km na północ od tureckiej granicy Obszar Natura 2000 "Ropotamo" (BG 0002040), obejmujący teren koryta i doliny rzeki Ropotamo, uchodzącej bezpośrednio do Morza Czarnego. Stwierdzono tu 21 gatunków ssaków, 23 gadów i płazów, 50 ryb i 260 gatunków ptaków – niestety mnie nie udało się zobaczyć aż tak wiele… W dniu wyjazdu (podróżowaliśmy autem) wzdłuż wybrzeża migrowały kolorowe ptaki o charakterystycznym głosie, mianowicie żołny. Na odcinku trasy od Słonecznego brzegu do Varny (w trakcie 5 postoi) obserwowałem kilkanaście stad od 60 - ponad 200 os. Na zakończenie miły akcent, już przy samej granicy z Rumunią na drutach energetycznych niskiego napięcia pojawiły się kraski … ale jak już się pojawiły to na dobre, niemal co drugi słup to 1 osobnik! Na odcinku najliczniejszego występowania (ok. 3 km) – notowałem ponad 30 ptaków tego gatunku. To całkiem dobry wynik. Gdy tak myślę teraz o tej bułgarskiej ziemi wiem, że wrócę tu nie tylko dla smacznego wina i sympatycznych ludzi, ale głównie dla przyrody, która nie tak odległa od naszego kraju, jest jednak dość egzotyczna i warta zobaczenia.
Ps. Zdjęcia z wyjazdu są głęboko dokumentacyjne … ale są.
Marcin Łukaszewicz
Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne
Pełna lista obserwowanych gatunków (kolejność alfabetyczna):
Bączek Ixobrychus minutus
Białorzytka Oenanthe oenanthe
Białorzytka pstra Oenanthe pleschanka
Biegus malutki Calidris minuta
Biegus zmienny Calidris alpina
Bielik Haliaeetus albicilla
Błotniak stawowy Circus aeruginosus
Bocian biały Ciconia ciconia
Bogatka Parus major
Brodziec pławny Tringa stagnatilis
Brodziec śniady Tringa erythropus
Burzyk sp. Puffinus sp.
Cierniówka Sylvia communis
Cyranka Anas querquedula
Czajka Vanellus vanellus
Czapla biała Egretta alba
Czapla modronosa Ardeola ralloides
Czapla nadobna Egretta garzetta
Czapla purpurowa Ardea purpurea
Czapla siwa Ardea cinerea
Dymówka Hirundo rustica
Dzierlatka Galerida cristata
Dzierzba czarnoczelna Lanius minor
Dzięcioł duży Dendrocopos major
Dzięcioł zielony Picus viridis
Gąsiorek Lanius collurio
Gęgawa Anser anser
Głowienka Aythya ferina
Grubodziób Coccothraustes coccothraustes
Ibis kasztanowaty Plegadis falcinellus
Jaskółka rudawa Hirundo daurica
Jerzyk Apus apus
Jerzyk alpejski Apus melba
Kalandra szara Melanocorypha calandra
Kapturka Sylvia atricapilla
Kawka Corvus monedula
Krakwa Anas strepera
Kazarka Tadorna ferruginea
Kląskawka Saxicola rubicola
Kobuz Falco subbuteo
Kormoran Phalacrocorax carbo
Kormoran mały Phalacrocorax pygmeus
Kos Turdus merula
Kowalik Sitta europea
Kraska Coracias garrulus
Krogulec Accipiter nisus
Krwawodziób Tringa totanus
Krzyżówka Anas platyrhynchos
Łabędź niemy Cygnus olor
Łyska Fulica atra
Mewa czarnogłowa Larus melanocephalus
Mewa mała Larus minutus
Mewa pospolita Larus canus
Mewa romańska Larus michahellis
Modraszka Cyanistes caeruleus
Muchołówka szara Muscicapa striata
Myszołów zwyczajny Buteo buteo
Oknówka Delichon urbica
Ohar Tadorna tadorna
Orzełek (odm. ciemna) Hieraaetus pennatus
Pelikan różowy Pelecanus onocrotalus
Pełzacz ogrodowy Certhia brachydactyla
Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus
Perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena
Perkozek Tachybaptus ruficollis
Piegża Sylvia curruca
Pierwiosnek Phylloscopus collybita
Piskliwiec Actitis hypoleucos
Pliszka siwa Motacilla alba
Potrzos Emberiza schoeniclus
Pustułka Falco tinninculus
Rybitwa białowąsa Chlidonias hybridus
Rybitwa czarna Chlidonias niger
Rybitwa czubata Sterna sandvicensis
Rybitwa krótkodzioba Gelochelidon nilotica
Rybitwa rzeczna Sterna hirundo
Rycyk Limosa limosa
Sierpówka Streptopelia decaocto
Sieweczka morska Charadrius alexandrinus
Sieweczka rzeczna Charadrius dubius
Sroka Pica pica
Szablodziób Recurvirostra avosett
Szczudłak Himantopus himantopus
Szpak Sturnus vulgaris
Ślepowron Nycticorax nycticorax
Śmieszka Larus ridibundus
Świergotek łąkowy Anthus pratensis
Świstun Anas penelope
Warzęcha Platalea leucorodia
Wróbel Passer domesticus
Wróbel południowy Passer hispaniolensis
Zausznik Podiceps nigricollis
Zimorodek Alcedo actthis
Żołna Merops apiaster
